آموزش, مقالات, مقالات گیتار
چهار دلیل عدم پایداری کوک در گیتار و راه‌حل‌هایی کارآمد برای آنها
ژوئن
شروع استفاده از هر سازی با یک پروسه ثابت رقم می‌خورد: کوک کردن آن! اگر گیتاریست هستید، این کار برای شما بسیار عادی است و هر چند روز یک بار باید زحمت انجام آن را به جان بخرید. اگر پیانیست باشید، کار برای شما به‌مراتب آسان‌تر است؛ زیرا کافیست که تنها یک بار ساز خود را کوک کنید تا سال‌ها بتوانید از آن بدون دردسر استفاده کنید! در مقابل، شما هر بار که گیتار خود را برای نوازندگی در دست می‌گیرید، باید از کوک بودن کامل تمامی سیم‌های آن اطمینان حاصل کنید. از این رو، خوب است که یک تیونر باکیفیت در اختیار داشته باشید تا این پروسه را برای خود تسهیل کنید.
گیتارهای امروزی معمولاً با نوازندگی مداوم، هر چند روز یک بار نیاز به کوک مجدد پیدا می‌کنند؛ اما اگر گیتار شما بسیار زودتر از این از کوک خارج می‌شود و به عبارت دیگر، پایداری کوک پایینی دارد، نیاز است که نگران باشید؟ در این شرایط، اصلاً مشکل کجاست؟
در این رابطه، باید بگوییم که عدم پایداری کوک، مشکلی رایج در انواع مختلف گیتار است و طبیعتاً، یک مشکل واحد در تمامی گیتارها باعث آن نمی‌شود و نمی‌توان نسخه‌ای ثابت برای این مشکل در تمامی سازها پیچید؛ زیرا گیتار، چندین و چند متغیر در خود دارد و با بروز مشکل در هر یک از آنها، ممکن است که پایداری پایین کوک را در این ساز تجربه کنید. اما باید بگوییم که عواملی شناخته‌شده و مشخص وجود دارند که هر یک یا ترکیب چندی از آنها با هم، می‌تواند به عدم پایداری کوک در گیتار شما منجر شود و کوک کردن آن را از حالت معمول برایتان دشوارتر کند.
مشکلات کوک در یک گیتار، لزوماً به دلیل خرابی گوشی‌های کوک (تیونرها) آن نیست و حتماً قرار نیست که با تعویض تیونرها، این مشکل حل شود! همچنین اکشن پایین‌تر یا بالاتر در یک گیتار، لزوماً پایداری کوک بالاتری را برای آن به ارمغان نمی‌آورد. مشکل عدم پایداری کوک، ممکن است به دلایلی باشد که در وهله اول، به ذهنتان نمی‌رسد و باید بگوییم که در اکثر گیتارها نیز این مشکل به همین دلایل غیرمعمول رخ می‌دهد!
در این مطلب، قصد داریم چهار دلیل رایج و مهم عدم پایداری کوک در گیتار را به شما معرفی کنیم و راه‌حل‌هایی مفید و کارآمد را نیز برای آنها ارائه کنیم تا بتوانید برای همیشه، خود را از دردسر کوک کردن مداوم گیتار خود خلاص کنید! این نکات می‌توانند برای هر نوازنده‌ای بسیار مفید باشند؛ زیرا کوک گیتار، یکی از مهم‌ترین نکات در کیفیت نوازندگی شماست و هرچه نوازنده‌ای ماهر و خلاق باشید نیز در صورت استفاده از یک گیتار ناکوک، مطمئناً صدایی خوب به دست نخواهید آورد! در نتیجه، اگر گیتاریست هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً این مطلب را تا انتها مطالعه کنید!
شل شدن گوشی‌های کوک
اولین عامل عدم پایداری کوک در گیتار که در این مطلب به آن می‌پردازیم، عاملی است که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و معمولاً در بررسی ساز، به ذهن نوازندگان و تعمیرکاران نمی‌رسد؛ اما در بسیاری از موارد، همین مشکل ساده می‌تواند دلیل مشکلات کوک در ساز شما باشد و از این رو، باید مورد توجه قرار بگیرد.
اگر مهره‌هایی که میله‌های نگهدارنده سیم در تیونرها را در سر جای خود نگه می‌دارند، به اندازه کافی سفت نباشند یا پیچ نگهدارنده تیونر در جای خود شل شده باشد، سیم‌های گیتار استحکام خود بر روی تیونر را از دست می‌دهند و به دنبال آن، پایداری کوک در ساز شما به‌شکلی مشهود کاهش می‌یابد. همچنین این عوامل می‌توانند صدای گز و نویزی ناخوشایند را نیز در حین نوازندگی برای ساز شما رقم بزنند و از کیفیت صدای آن بکاهند.
چک کردن و سفت کردن مهره‌های تیونر در هر بار تعویض سیم گیتار، کاری بسیار مفید است که با انجام آن، می‌توانید از بروز یکی از مشکلات رایج در گیتار خود که منجر به کاهش پایداری کوک آن می‌شود، جلوگیری کنید. دسته بسیاری از پگ وایندرها یا همان سیم‌تاب‌های موجود در بازار، به یک آچار مجهز است که به‌طور خاص برای همین کار طراحی شده است و با استفاده از آن، می‌توانید به‌آسانی مهره تیونرهای گیتار خود را سفت کنید.
اما پروسه تعویض سیم گیتار، خود باعث یک پدیده دیگر نیز در گیتار می‌شود که می‌تواند مشکلات پایداری کوک را در ساز شما به دنبال داشته باشد.
روش‌های غلط تعویض سیم گیتار
علاوه بر مورد بالا، روشی که به‌وسیله آن سیم‌های نو را بر روی گیتار نصب می‌کنیم و آنها را به دور تیونر یا همان گوشی کوک می‌تابیم نیز می‌تواند تأثیری مستقیم بر روی پایداری کوک گیتار ما داشته باشد.
در واقع، روش تابیدن سیم به دور تیونر، از اهمیتی قابل‌توجه در عملکرد نهایی ساز برخوردار است و اگر این کار را به‌شکلی اصولی و صحیح انجام ندهید، احتمالاً گیتار شما پس از چند بار فشار آوردن به سیم‌ها و اجرای تکنیک بند (string-bending)، به‌سرعت از کوک خارج می‌شود.
همانطور که احتمالاً می‌دانید، روش‌هایی گوناگون برای نصب سیم‌ها بر روی گیتار و تیونرهای آن وجود دارد که اکثر آنها، روش‌هایی بهینه هستند و می‌توانند عملکرد و پایداری کوک مناسبی را برای ساز شما به ارمغان بیاورند. اما برخی از کارها در این راستا، کاملاً غلط هستند و می‌تواند تأثیری منفی و مشهود در عملکرد ساز شما داشته باشند.
برای مثال، شما به هیچ وجه نباید سیم‌های گیتار خود را در محدوده تیونر گره بزنید. تیونرها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که خود می‌توانند سیم‌های ساز را به‌خوبی در سر جایشان نگه دارند و تنها کافیست که سیم را به‌شکلی صحیح به دور آنها بتابید و بپیچید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم که سیم‌های بیس (سه سیم پایینی یا همان سیم‌های EAD) را حداکثر سه الی چهار بار و سیم‌های تربل (سه سیم بالایی ساز، یعنی GBE) را نیز حداکثر پنج الی شش بار در دور میله تیونر بپیچید تا فشاری بیش‌ازحد به سیم‌ها وارد نکنید.
یک راه مناسب برای این که بتوانید سیم‌های جدید گیتار خود را به‌شکلی حساب‌شده و یکدست بر روی آن نصب کنید، این است که سیم را یک دور به دور تیونر بپیچید، سپس باقی‌مانده آن از بالا را به سمت پایین متمایل کنید و آن را به فرت اول ساز برسانید تا میزان مناسب برای تابیدن در دور ماشین هد را برای آن پیدا کنید. در مورد سیم‌های تربل گیتار، بهتر است که طول سیم در این تخمین به فرت دوم ساز برسد.
کشیدن سیم‌های جدید نیز یکی دیگر از راه‌هایی است که با انجام صحیح آن، می‌توانید پایداری کوک سیم را از بدو نصب آن بر روی ساز تضمین کنید.
برای انجام این کار به‌شکلی اصولی، کافیست که پس از نصب سیم گیتار، هر سیم را از محدوده وسط فرت‌بورد از زیر بگیرید و به سمت بالا بکشید (همچون تصویر بالا). این کار را چند بار با ملایمت و دقت تکرار کنید تا پایداری کوک سیم‌های نوی ساز خود را افزایش دهید و دیگر با مشکلات کوک در چند روز اول نصب سیم گیتار دست‌وپنجه نرم نکنید. در واقع، این حرکت می‌تواند سیم‌های نصب‌شده بر روی ساز را به زبان عامیانه بر روی آن جای بیندازد و عملکردی بهینه‌تر را برای آنها به ارمغان بیاورد.
البته مراقب باشید که در حین انجام این کار، فشار زیادی به سیم‌ها و ساز وارد نکنید و ناخواسته موجب آسیب دیدن اجزای گیتار نشوید.
مشکلات نات و سایر نقاط تماس سیم با گیتار
هر نقطه‌ای که در آن سیم با گیتار تماس پیدا می‌کند، می‌تواند بر روی پایداری کوک تأثیر داشته باشد.
در حالت ایده‌آل، سیم گیتار بر روی این نقاط تماس، آزادانه و بدون اصطکاک بیش‌ازحد حرکت می‌کند و به ارتعاش درمی‌آید؛ اما در برخی از گیتارها، این بخش‌ها دارای لبه‌های تیز و یا ذرات خاک در خود هستند که حرکت سیم را محدود می‌کنند و عملکرد کلی‌شان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. از این رو، اصلی‌ترین بخش تماس سیم با دسته گیتار، یعنی نات، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متهمان در مشکلات کوک گیتار شناخته می‌شود و تعمیرکاران گیتار برای حل عدم پایداری کوک، نخست به سراغ این قطعه می‌روند و سلامت آن را بررسی می‌کنند.
اگر شیارهای موجود در نات ساز برای سیم‌های آن بیش‌ازحد باریک یا عمیق باشند، می‌توان انتظار داشت که با مشکلات پایداری کوک مواجه شوید. اگر فکر می‌کنید که نات گیتار مشکل دارد و دلیل ایرادات کوک آن را همین قطعه می‌دانید، گیتار خود را نزد یک تعمیرکار حرفه‌ای و خبره ببرید و از او بخواهید که این قطعه را بازبینی کند و در صورت وجود مشکل، آن را تعمیر کند.
در صورتی که نات فعلی گیتار شما از نمونه‌های پلاستیکی است، بهتر است آن را با یک نمونه از جنس استخوان جایگزین کنید؛ زیرا نات‌های پلاستیکی معمولاً از کیفیتی مناسب برخوردار نیستند و می‌توانند باعث بروز مشکلاتی متعدد در عملکرد ساز شوند که یکی از آنها نیز عدم پایداری کوک است. صرف هزینه برای خرید و نصب یک نات استخوانی، می‌تواند یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه در راستای بهبود عملکرد و حتی طنین و کیفیت صدای گیتارتان باشد و مطمئناً از آن پشیمان نخواهید شد! این نوع از نات، به‌خصوص در گیتارهای آکوستیک عملکردی عالی دارد و ارتقایی محسوس را در حس نوازندگی و کیفیت صدای ساز صورت می‌دهد.
اما اگر قصد تعویض نات گیتار خود را ندارید یا نات فعلی سازتان مشکلاتی حاد ندارد، راه‌هایی برای بهبود شکل و عملکرد این بخش وجود دارد که تعمیرکار گیتار شما می‌تواند با هزینه‌ای کم، آنها را برای سازتان انجام دهد.
بهتر است که با هر بار تعویض سیم گیتار، نقاط تماس سیم در آن را نیز به‌خوبی تمیز و روغن‌کاری کنید. این نقاط تماس شامل نگهدارنده‌های سیم در هداستاک یا همان استرینگ تری (string tree)، شیارهای نات و حتی شیارهای سدل بریج می‌شوند. برای انجام این کار، کافیست تا یک روان‌کننده ویژه نات و سدل، همچون محصولات تخصصی شرکت دانلوپ (Dunlop) را بر روی این بخش‌ها اعمال کنید. این روان‌کننده‌های ویژه، خود به یک اپلیکاتور مناسب نیز مجهز هستند و از این رو، می‌توانید به‌آسانی، از آنها تا چندین بار برای روغن‌کاری این بخش‌های ساز استفاده کنید. برای روغن‌کاری بخش‌های مذکور، مقداری بسیار کم از این روان‌کننده‌ها لازم است و نیازی نیست که این قطعات را غرق در این مواد کنید!
این قبیل روان‌کننده‌ها با کاهش اصطکاک میان سیم‌های گیتار و نقاط تماس آنها با ساز، می‌توانند مشکلاتی همچون پاره شدن زودهنگام سیم گیتار و یا عدم پایداری کوک آنها را به‌خوبی حل کنند و عملکرد ساز را ارتقاء دهند.
ایراد در اینتونیشن
تا کنون برایتان پیش آمده است که گیتار خود را به‌درستی کوک کنید اما هنگام نوازندگی با آن متوجه شوید که با وجود کوک بودن کامل سیم‌ها، برخی از نت‌ها صدای درست و کوکی تولید نمی‌کنند؟ در این صورت، احتمالاً پس از چنین تجربه‌ای، مجدداً به کوک کردن ساز خود پرداخته‌اید و باز هم متوجه شده‌اید که ساز در همان نت‌های قبلی صدایی ناکوک تولید می‌کند. منشاء چنین مشکلی، نه کوک خود سیم‌های ساز شما، بلکه تنظیمات سدل‌های بریج و اینتونیشن گیتار است. اینتونیشن، مؤلفه‌ای بسیار مهم و تاثیرگذار در عملکرد ساز شماست و باید به‌صورت مرتب و دقیق، مورد بازبینی قرار گیرد.
این نکته پیش از این نیز توسط ما و بسیاری دیگر از افراد فعال در حوزه گیتار مورد بررسی قرار گرفته است و باید بیش از اینها مورد توجه نوازندگان قرار بگیرد. وقتی یک گیتار الکتریک تنظیماتی کاملاً صحیح در بحث اینتونیشن دارد، تمامی نت‌ها در فرت‌بورد آن، کوکی کاملاً دقیق دارند و به هیچ وجه بم‌تر و زیرتر از نت نواخته‌شده نیستند. برای تنظیم اینتونیشن یک گیتار الکتریک، نیاز است که ارتفاع و موقعیت طولی سدل‌های متحرک در بریج آن را تنظیم کنید و به این شکل، طول سیم را تغییر دهید. این تنظیمات می‌توانند جزئی و در حد چند میلی‌متر باشند؛ اما تأثیر آنها در صدای ساز بسیار مشهود است و با انجام آن به‌شکلی اصولی، مطمئناً ساز شما در تمامی نت‌ها، صدایی صحیح‌تر تولید خواهد کرد.
برای اینکه اینتونیشن ساز خود را به‌شکلی اصولی مورد آزمایش قرار دهید، یک تیونر دقیق، ترجیحاً نمونه‌های پدالی یا حداقل نمونه‌های گیره‌ای متصل‌شونده به هداستاک را به‌کار بگیرید و نخست، سیم موردنظر خود را به‌صورت دست‌باز بنوازید. پس از این که از کوک بودن سیم مربوطه در حالت دست‌باز اطمینان حاصل کردید، فرت دوازدهم همان سیم را بفشارید و مجدداً آن را بنوازید.
اگر در این حالت، نت تولیدشده کاملاً در کوک قرار داشت، اینتونیشن ساز شما صحیح است؛ اما اگر نت نواخته‌شده بالاتر از معمول بود، نیاز است که با استفاده از یک پیچ گوشتی، سدل مربوط به سیم را کمی پایین‌تر و به سوی بریج هدایت کنید. در مقابل، اگر نت تولیدشده در فرت دوازدهم پایین‌تر از کوک اصلی آن بود، نیاز است که با همین روش، سدل را کمی به سوی بالا و به سمت هداستاک ساز هدایت کنید.
توصیه می‌شود که در این پروسه، به‌صورت پله‌ای تنظیماتی بسیار ریز را در گیتار خود اعمال کنید و پس از هر بار انجام این تنظیمات، نتیجه را به‌وسیله یک تیونر بررسی کنید. همچنین باید بدانید که تجربه اینتونیشن کاملاً بی‌نقص در یک گیتار، به دلیل متغیرهای متعدد موجود در آن، از جمله شکل و موقعیت فرت‌ها در دسته، تقریباً غیرممکن است؛ اما سعی داشته باشید تا با تنظیم ساز خود به این شکل، نت سیم‌های آن را هم به‌صورت دست‌باز و هم با گرفتن فرت دوازدهم، در محدوده سبز تیونر قرار دهید. مطمئن باشید که زمان صرف‌شده برای انجام این تنظیم، ارزش بهبود عملکرد ساز شما را دارد و از آن پشیمان نخواهید شد.
امیدواریم که با مطالعه این مطلب، بتوانید ایراد عدم پایداری کوک در گیتار خود را به‌آسانی بیابید و آن را خود یا با کمک یک تعمیرکار مجرب، حل کرده و از نوازندگی نهایت لذت را ببرید!
آیا شما تا کنون در ساز خود با مشکلات پایداری کوک روبرو شده‌اید؟ در این صورت، منشاء این مشکل چه بوده است؟ از شما دعوت می‌کنیم که تجربیات خود در این زمینه را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.
منبع: MusicRadar
نویسنده: Rob Laing
مترجم: امیر تولی